Κυκλοφόρησε μόλις την προηγούμενη εβδομάδα από τον Εκδοτικό Οίκο Κ. & Μ. Σταμούλη της Θεσσαλονίκης μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση ανθολογίες με λαϊκά παραμύθια των τελευταίων χρόνων. Η συλλογή "Λαϊκά Παραμύθια των Ελληνοβλάχων" συγκεκριμένα, αποτελείται από 161 ανώνυμες αφηγήσεις με πηγές που αναφέρονται στην αντίστοιχη προφορική παραμυθιακή παράδοση όπως αναφέρει ο επιμελητής της πολυσέλιδης και φροντισμένης έκδοσης των 896 σελίδων!
Ο Γιώργης Έξαρχος είναι μελετητής της παρουσίας των Βλάχων στον νεοελληνικό πολιτισμό και έχει προβεί σε πλήθος σχετικών εκδόσεων-μελετών πάνω σε μια σειρά θεμάτων που αναφέρονται και αφορούν στην παρουσία των Βλάχων στην ιστορική πορεία του Ελληνισμού, αλλά κυρίως μέσα από την επισταμένη μελέτη σχετικά με τη βλάχικη γλώσσα αλλά και τη σχετική λαογραφία, εδώ έχει επιμεληθεί ακόμη την εισαγωγή και τις πάντα πολύτιμες για τις ιστορίες σημειώσεις.
Η σχέση του Γιώργη Έξαρχου δεν είναι τωρινή με τα λαϊκά παραμύθια των Βλάχων. Ήδη από το 1985, σαράντα χρόνια πριν, κυκλοφορεί την πρώτη του συλλογή "Παραμύθια των Βλαχόφωνων Ελλήνων" από τις εκδόσεις ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ και δέκα χρόνια μετά στα 1995 αναλαμβάνει τη διεύθυνση της σειράς ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΩΝ ΛΑΩΝ από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Στη σειρά αυτή κυκλοφορούν μέχρι το κλείσιμό τους με το θάνατο του ιδρυτή τους Σάμη Γαβριηλίδη (1953-2020), σημαντικοί τόμοι-συλλογές λαϊκών παραμυθιών (Παραμύθια των Αράβων, Θρύλοι και παραμύθια της Ουαλίας, Παραμύθια της Αφρικής, Παραμύθια των Τσιγγάνων, Παραμύθια των Μαορί, Παραμύθια των Μάγια, Παραμύθια των Αρβανιτών, Παραμύθια των Νεοελλήνων, Παραμύθια από τη Γουατεμάλα) και ανάμεσα τους η συλλογή "Παραμύθια των Αρμάνων Βλάχων" του Γ. Έξαρχου.
Η παρούσα ανθολογία έχει μεγάλη αξία καθώς η τελευταία που αναφερόταν σε προφορική παραμυθιακή παράδοση των Βλάχων ήταν πριν σχεδόν τριάντα (!) χρόνια το 1996 "Παραμύθια των Βλάχων" από τη Παπαθεοδώρου σε δίγλωσση έκδοση βλάχικα και νεοελληνικά, από τις εκδόσεις Gutenberg.
Η εν λόγω παρούσα ανθολογία έχει πολλαπλή σημαντικότητα καθότι:
-Καλύπτει μεγάλο μέρος εκδοτικού χρόνου από το 1894-1995 τουλάχιστον,
-Αξιοποιεί σημαντικές δυσεύρετες πηγές που έχουν εκδοθεί πρωτοτύπως στα βλάχικα και τα ρουμάνικα δηλαδή εκδόσεις που γλωσσικά είναι μη εύκολα προσβάσιμες ή προσιτές στους παραμυθολόγους
-Παρουσιάζει μεγάλο εύρος παραμυθιακών κατηγοριών (βλ. Μαγικά, παραμύθια με ζώα, ρεαλιστικά-νοβελιστικά παραμύθια, θρησκευτικά παραμύθια κλπ)
-Παραθέτει ένα μεγάλο μέρος του συγκεντρωμένου-προσφερόμενου υλικού με παραμυθιακή κατάταξη βασιζόμενη στον Ελληνικό Εθνικό και Διεθνή Κατάλογο Ταξινόμησης Παραμυθιών
-Συνδυάζει πηγές έντυπες δυσεύρετες προϋπάρχουσες και προφορικές καταγραφές
-Καλύπτει έναν μεγάλο γεωγραφικό χώρο όπου σύμφωνα με τον επιμελητή διαβιούσαν ή διαβιούν βλαχόφωνοι πληθυσμοί κάνοντας μάλιστα και γλωσσικές ή φυλετικές ενδο-διακρίσεις (βλ. Παραμύθια Ελληνοβλάχων/ Αρμάνων-Βλάχων, Φαρσεριωτών-Αρβανιτοβλάχων, Μογλενιτών-Καρατζιόβλαχων
-Αποδίδει τις παραμυθιακές κειμενικές καταγραφές με τέτοια γραπτή δομή και στα νεοελληνικά, έτσι ώστε τα παραμύθια να είναι κατανοητά στους ενδιαφερόμενους αναγνώστες, παραθέτοντας επεξηγηματικό γλωσσάρι παλαιότερων και νεότερων βλάχικων λέξεων.
-Δίνει τη δυνατότητα συγκριτικής αντιπαραβολής σε παραμύθια που είναι ευρέως γνωστά και διαδεδομένα με άλλες τοπογεωγραφικές αναφορές
Πρέπει να σημειωθεί πως συμπεριλαμβάνονται ως παραμύθια και ορισμένα κείμενα που δεν κατατάσσονται στην κατηγορία αυτή, όπως επίσης συναντά κανείς ακόμη και κείμενα που θα μπορούσαν να έχουν ταξινομηθεί αλλά δεν ταξινομήθηκαν, ενδεχομένως από τη μη ανάλογη γνωστική συγκρότηση του επιμελητή, ο οποίος δεν ήταν υποχρεωμένος να φέρει τέτοια επιστημονική αποσκευή. Σε άλλες περιπτώσεις υπάρχει η παρουσία του ίδιου παραμυθιακού τύπου περισσότερες φορές, δηλαδή της ίδιας θεματικής υπόθεσης-αλλά τούτο υποσκελίζεται από τη μορφή των παραλλαγών, δηλαδή το χαρακτηριστικό των παραμυθιών να υπόκεινται στις παρεμβάσεις των αφηγητών της ιστορίας-όσοι αφηγητές τόσες και οι αφηγηματικές εκδοχές της αφηγημένης ιστορίας, καθώς ο επιμελητής δίνει στο παραμυθόφιλο κοινό τη δυνατότητα να προσεγγίσει την ίδια ιστορία πολλαπλά ειπωμένη με μερικές μικρότερες ή μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις, γεγονός που αποτελεί εξάλλου και τον παραμυθιακό πλούτο της προφορικής παράδοσης.
Τονίζουμε όμως την εξαιρετικά σημαντική για τα βλάχικα παραμύθια επιλογή του Γ. Έξαρχου, να αναφερθούν οι παραμυθιακοί τύποι ταξινόμησης, όπου ήταν δυνατό αυτοί να εντοπιστούν από τις πηγές, αφού με την πρωτοβουλία αυτή αναδεικνύεται και το βλάχικο παραμύθι ως πρόταση, για την ανάδειξή του σε ένα αντικείμενο μελέτης των επιστημόνων λαογράφων από την πλευρά της παραμυθολογίας ξεπερνώντας την κοινώς διαδεδομένη αντίληψη ότι πρόκειται για "ιστοριούλες" των γερόντων που απευθύνονταν μόνο σε παιδιά. Η παρούσα έκδοση αποτελεί αναμφίβολα μια σημαντική ανθρωπολογική και λαογραφική συμβολή στην ελληνική παραμυθολογία φωτίζοντας το συλλογικό φαντασιακό των Ελληνοβλάχων, προσφέροντας μια ψηφίδα από τον κόσμο του λαϊκού ανθρώπου και της παραμυθιακής ανάσας του.
Πολλές ευχές για να έχει μακρύ και καλό ταξίδι στις καρδιές των παραμυθόφιλων, βλάχικης ή μη καταγωγής του ελληνόφωνου αναγνωστικού κοινού που αγαπά τα λαϊκά παραμύθια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου