Κυκλοφορία νεου βιβλίου Θεόδωρου Ίντα "Το όνομα της γάτας"

Αναμένεται τις επόμενες ημέρες   η κυκλοφορία του καινούργιου βιβλίου του Θεόδωρου Ίντα υπό τον τίτλο "Το όνομα της γάτας" από τις  εκδόσεις ΕΝ ΤΥΠΟΙΣ. Πρόκειται για τη  δεύτερη κατά σειρά συλλογή του ταλαντούχου αφηγητή από τον αυτό εκδοτικό οίκο, μια σημαντική προσφορά στο ταξίδι του παραμυθιακού υλικού από την προφορική διάσταση στην αναπλασμένη γραπτή αποτύπωση μέσα από τη δημιουργική επενέργεια του σύγχρονου-νέου συνομιλητή. Με  μεγάλη χαρά προλογίσαμε το βιβλίο  και προβήκαμε στην παράθεση των ανθρωπολογικών και λαογραφικών σχολίων ως μικρή συμβολή στην ανάδειξη της σημαντικότητας του προφορικού ανώνυμου λόγου που δοκιμάζεται από το χρόνο. 

Παραθέτουμε πιο κάτω τον πρόλογο του βιβλίου:

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ 

Πρόλογος

Μετά την επιτυχημένη έκδοση του πρώτου βιβλίου λαϊκών παραμυθιών «Το κασελάκι… και άλλες τρεις ιστορίες για ξυλοκόπους και παράδες» που κυκλοφόρησαν το 2016 οι εκδόσεις Εντύποις, ο Θεόδωρος Ίντας παρουσιάζει μια καινούργια πρόταση-συλλογή για να προσεγγίσει το παραμυθόφιλο κοινό-αναγνωστικό και μη-τον ανεξάντλητο κόσμο των λαϊκών παραμυθιών. Τούτη τη φορά στην παρούσα έκδοση απαγκιάζουν έξι ιστορίες από την παράδοση των προφορικών λογοτεχνιών του κό-σμου με βασικούς πρωταγωνιστές εκπροσώπους από την πανίδα αλλά και αντικείμενα με ανθρώπινη συμπεριφορά και διάθεση που θα κρατήσουν ενεργό το ενδιαφέρον των φίλων του παραμυθιακού είδους.  Οι ανώνυμες λαϊκές ιστορίες αποτελούν αφηγήματα που εκτέθηκαν στο δοκίμι των καιρών και κατάφεραν να ταξιδέψουν μέσα από το άτοπο και άχρονο των περιβαλλόντων που εξύφαιναν την πλοκή των υποθέσεών τους, για να φτάσουν με αξιώσεις στο χρονικά και τοπικά προσδιορισμένο πλαίσιο τού σήμερα. Μετατρέπονται σε μεταφορείς πολύτιμων μηνυμάτων, δια-χρονικά και καθολικά αποδεκτών, εκθέτουν χαρακτήρες με συμβολική διάθεση, εξιστορούν κατακριτέες πράξεις, επιλήψιμες ή άξιες λόγου συμπεριφορές και μιλούν με την ανιδιοτέλεια του σοφού παρατηρητή και τον ενθουσιασμό του καλοπροαίρετου  συνομιλητή που ακούει με την καρδιά του ανοιχτή. Σε αυτό το συναπάντημα των μηνυμάτων άλλοτε φανερά εκτεθειμένων στο κοινό και άλλοτε κεκαλυμμένων αλλά πολύτιμων προς αξιοποίηση θησαυρών, το μόνο σίγουρο που a priori μπορούν να υποσχεθούν ως ταξιδιώτες από το χτες, είναι το μπόλιασμα της καθημερινότητας των σύγχρονων εποχούμενων από τη ζωή, με κατασταλάγματα βιωμένης και συμπυκνωμένης εμπειρίας, ικανής και αναγκαίας να φέρει ποιοτικές τροποποιήσεις στον τρόπο θέασης των καταστάσεων, μια ανάσα θετικότητας στην αντιμετώπιση των βημάτων του ανθρώπου στο σήμερα, προοιωνίζοντας ένα φωτεινότερο αύριο στις σχέσεις του.

Οι ιστορίες της συλλογής  είναι αποτέλεσμα της δημιουργικής επενέργειας και της μυθοπλαστικής ικανότητας του νέου στο σήμερα συνομιλητή τους κι ανασαίνουν μέσα και από τη γραφή του. Ο Θεόδωρος Ίντας, εξαιρετικός προφορικός αφηγητής που κουβαλάει με μεράκι, τέχνη, σεβασμό και συνείδηση το τόσο παλιό όσο και η ανάσα του κόσμου υλικό του, γίνεται για μια φορά ακόμη ενεργητικός ενδιάμεσος-μια ζωντανή γέφυρα προκειμένου να συναντηθούν στο πεδίο των ζωντανών παραστατικών αφηγήσεων αλλά και ανάλογων αναγνωστικών καταγραφών, οι συμβολικές εμπειρίες των λαών του κόσμου. Μέσα από τη αναμυθοπλαστική ποιότητα της ματιάς του ζυμώνονται νέες επαναδιηγήσεις με παλιά αξιόπιστα και πολύτιμα υλικά  και εκτίθενται ξανά στο διψασμένο για ιστορίες και φίλα προσκείμενο κοινό.

Τα λαϊκά παραμύθια μέχρι να ειπωθεί η τελευταία λέξη θα αποτελούν πάντα πηγή δημιουργικών ιδεών για ποικίλες θεάσεις και προσεγγίσεις πρώτα από όλα για όσους εμπνέονται από τα ανεξάντλητα θέματά τους, τη στάση των ηρώων τους, την αστείρευτη εκροή μηνυμάτων σε επίπεδο προσωπικό-ατομικό και συλλογικό-κοινωνικό και επιχειρούν να γίνουν κεραστές ενός παμπάλαιου υλικού σε νέο χαρμάνι μέσα από τον ζωντανό προφορικό-εκφωνούμενο- λόγο ή την ανήσυχη πένα τους.

Τα παραμύθια που επέλεξε να συμπεριλάβει ο Θεόδωρος Ίντας στη συλλογή την οποία κρατάτε, ανήκουν στο σώμα της παγκόσμιας άυλης παραμυθιακής παράδοσης και προέρχονται από διαφορετικά μήκη και πλάτη της γης. Ακούστηκαν στις άκρες του κόσμου σε χρόνο και συνθήκες άγνωστες αλλά ταξίδεψαν από στόμα σε στόμα και από λαό σε λαό μέσα από τη μορφή της παραλλαγής και υπό το φάσμα της δημοφιλίας αποτυπώνοντας πάνω τους όλα τα σημάδια τούτου του προφορικού ταξιδιού: τον ποιοτικό μετασχηματισμό χώρων, μηνυμάτων και πρωταγωνιστών, την τροποποίηση του μήκους και του χρόνου της αφήγησης, την επιλεκτική παρέμβαση μέσω μιας άτυπης μορφής «λογοκρισίας», την προσθαφαίρεση επεισοδίων, την παρέμβαση του σχολίου από τον αφηγητή, την συνάντηση με το τοπογεωγραφικό περιβάλλον-πλαίσιο της κοινότητας.

Οι ιστορίες της συλλογής αυτής ανήκουν σε δύο κατηγορίες του παραμυθιακού λόγου. Τρεις από αυτές, «Η λαλίτσα» (Αδριανούπολη), «Ο έξυπνος κόκορας» (Αρμενία), και «Το κουτσό λελέκι» (Ουζμπεκιστάν) προέρχονται από την κατηγορία «Μαγικά παραμύθια» (ATU 300-749), δύο ιστορίες ανήκουν στην κατηγορία των Τυπολογικών-Κλιμακωτών παραμυθιών (ATU 2000-2399), «Το όνομα της γάτας» (Αγγλία) και «Το κουδουνάκι» (Κύθνος), ενώ μία αναδύεται από τον εκτεταμένο και υπό διερεύνηση και μελέτη χώρο των λαϊκών αταξινόμητων προφορικών ιστοριών «Βατράχων ανάβαση» (Ιαπωνία).  Η δημιουργική συνομιλία-συμβολή του παραμυθά Θεόδωρου Ίντα αποτυπώνεται στο παρόν υλικό μέσα από τη διαδικασία της προφορικής ανασύνθεσης και διήγησης, μιας διαρκούς και ολοένα σε εξέλιξη επανέκθεσης των γεγονότων αφηγηματικά, με την ποιότητα του σύγχρονου παραμυθά που γνωρίζει πού πατά. Ο λόγος του Ίντα είναι στρωτός και πάντα άμεσος, χαρακτηρίζεται από στοιχεία προφορικότητας, όπως είναι η παράθεση προσωπικών σχολίων και διαλογικών μερών, πάλλεται από μια συνεχή κίνηση, κυριαρχείται από εικόνες, διακρίνεται από μια ιδιαίτερη ζωντάνια ύφους, αποτυπώνει ένταση συναισθημάτων ενώ η γλώσσα που χρησιμοποιείται κρατά ισορροπίες μεταξύ της λαϊκότροπης έκφρασης και της καθομιλουμένης νέας ελληνικής. Ορισμένοι από τους τίτλους των παραμυθιών έχουν διαμορφωθεί από την αρχή με βάση το νέο αναδυόμενο μήνυμα, που ανακαλύπτει ο παραμυθάς σε κάθε υπό αφήγηση υπόθεση ενώ άλλοι έμειναν ως είχαν. Πρόκειται για μια μορφή retold-επαναειπωμένων-ιστοριών, εκεί όπου ο πρότερος κορμός της πλοκής ξαναπλάθεται, με δηλωμένο όμως το σεβασμό στην αλήθεια και τα μηνύματα της ιστορίας, όπως οφείλει να πράξει ο αφηγητής της νέας εποχής που έχει συνείδηση του ενδιάμεσου δυναμικού του ρόλου, διαμεσολαβώντας ανάμεσα στην παράδοση των παγιωμένων αξιών του χτες και το σήμερα που αναπνέει μέσα από νέες αναδυόμενες συνθήκες, σχέσεις και ανάγκες.

Τα παραμύθια που σίγουρα θα κρατήσουν ικανοποιητική παρέα στον αναγνώ-στη όλων των ηλικιών,  κινούνται στον άξονα όπου κυρίαρχη σκιαγραφείται η παρουσία ζώων: Μια γάτα ανασφαλής που αναζητά την ταυτότητά της, ένας κουτσός πελαργός που θυμόταν ποιος του φέρθηκε πραγματικά με ανιδιοτέλεια και ποιος βάλθηκε να τον εκμεταλλευτεί, ένας κόκορας πραγματικά αποφασισμένος να δώσει ένα καλό μάθημα σε έναν φαντασμένο βασιλιά, ένας βάτραχος που δεν εγκαταλείπει την προσπάθειά του αποκαλύπτοντας το μυστικό του,  μια μαγική λαλίτσα που ξαφνιάζει με την απαρέγκλιτη εμμονή στην απόδοση δικαιοσύνης, και ένα κουδουνάκι που δημιουργεί αλυσίδα αρνήσεων αλλά και υποχωρήσεων.  Στο τέλος του βιβλίου ακολουθεί μια αναγκαία-κατά τη γνώμη μας- παραμυθολογική προσέγγιση των ιστοριών, που υπηρετεί την κατεύθυνση της επιστημονικής ανάδειξης του υλικού, το οποίο  κρύβει συνήθως περισσότερα από όσα φαίνονται να εκτίθενται αφηγηματικά σε κάθε συνθήκη είτε προφορική είτε έντυπη.

                                                  Δημήτρης Β. Προύσαλης

                                     Δάσκαλος και  αφηγητής λαϊκών παραμυθιών 

                                  Υπ. Διδάκτορας Λαογραφίας ΠΤΔΕ ΕΚΠΑ