Henri Gougaud (1936-2024): Έφυγε ένας τρυφερός συνομιλητής με τον κόσμο των λαϊκών παραμυθιών

Υπέγραψε το βιβλίο της ζωής του φεύγοντας τη Δευτέρα 6 Μαΐου 2024, στα 88 του χρόνια, ο Ανρί Γκουγκώ, ένας πνευματικός άνθρωπος που την αγάπη του για τα λαϊκά παραμύθια του κόσμου, την έκανε δείπνο προσφοράς και προσκλητήριο φωτεινότητας και διάρκειας ενάντια σε δύσκολους καιρούς. Γεννημένος το 1936, στην μεσαιωνική πόλη Καρκασόν, στη Νότια Γαλλία, κοντά στα σύνορα με την Ισπανία, δημιουργεί μια αληθινά ενδιαφέρουσα διαδρομή στον κόσμο των Γραμμάτων και των Τεχνών-τιμημένος και με μετάλλιο- καθώς περνά από τους δρόμους της ποίησης, της συγγραφής, της σύνθεσης, της ερμηνευτικής, του ραδιοφώνου, των παραμυθιών και της αφήγησής τους, πολυπρισματικός, ανήσυχος, πολυγραφότατος- με περισσότερα από 35 βιβλία σε πολλές μεταφράσεις- ένας συνομιλητής με τις σοφίες του Κόσμου, τους κρυμμένους θησαυρούς, έργα τέχνης μέσα στην απλότητά τους, όπως έχουν σμιλευτεί μέσα από τα λόγια και την ιδιαιτερότητα των παραμυθιών. 

Το τελευταίο του βιβλίο, κυκλοφόρησε στη Γαλλία, τον Απρίλιο του 2024

υπό τον τίτλο: "Ιστορίες ανυπόμονες για να τις ζήσεις"

Στο οπισθόφυλλο της πρώτης μεταφρασμένης δουλειάς του στα ελληνικά το 1998, από την Βαρβάρα Παπαδοπούλου, στο βιβλίο "Το δέντρο του Έρωτα και της Σοφίας" από τις εκδόσεις Καστανιώτη αναφέρονται: «Όχι για ν' αλλάξουν τη ζωή, μα για να τη βοηθήσουν ν' ανθίσει. Nα λοιπόν γιατί έχουν έρθει στον κόσμο αυτές οι πανάρχαιες, ενίοτε, διηγήσεις, οι οποίες κατέκτησαν την ύψιστη δόξα που είναι ποτέ δυνατόν να αποκτήσει ένα έργο: την ανωνυμία. Γιατί δεν είμαι εγώ ο συγγραφέας των όσων περιέχονται σε αυτό το βιβλίο. Eγώ αν έκανα κάτι, ήταν να βγάλω τα παραμύθια από το σεντούκι όπου ήταν φυλαγμένα, να τους δώσω νέα πνοή, να τα αναπαλαιώσω όπως άλλοι αναπαλαιώνουν πύργους. Aγνοώ ποιοι είναι οι πρώτοι τους δημιουργοί-συγγραφείς. Eξάλλου τι σημασία έχει; Yπάρχουν στον κόσμο γιατί είναι απαραίτητα, όπως ο αέρας, όπως το φως της μέρας, όπως τα δέντρα».

 «Ιστορίες που θέλουν να ζήσουν» Και αν οι ιστορίες μας ήταν τόσο απαραίτητες όσο τα δέντρα, οι πηγές, τα βότανα, τα σπίτια; Μας συνοδεύουν, αφού ξέραμε να μιλάμε. Δεν μας άφησαν ποτέ, αρκεί να τους επιτρέψουμε να διασχίσουν τον δρόμο του λόγου μας. Μας βοήθησαν να επιβιώσουμε από τους πολέμους μας, τις πληγές, τις επαναστάσεις μας, να διασχίσουμε τα βουνά, τις ερήμους, τις χειρότερες καταιγίδες στον κόσμο. Είναι ακόμα εκεί, πάντα έτοιμες να ξυπνήσουν το καλό αίμα που δεν μπορεί να πει ψέματα: την επιθυμία. Και μας λένε, σε αυτόν τον κλονισμένο αιώνα που πρέπει να επανεφεύρουμε τον τρόπο που ζούμε μαζί; Τα παραμύθια προσκαλούν όποιον θέλει να μπει σε ένα μονοπάτι που, περιέργως, οδηγεί στους άλλους τόσο σίγουρα όσο και στον εαυτό μας.

Η ελληνική έκδοση της συλλογής "Το δέντρο του Έρωτα και της Σοφίας"

με 81 παραμύθια από όλον τον κόσμο

Η ελληνική έκδοση του μυθιστορήματός του "Το χαμόγελο του Αγγέλου"

από τις εκδόσεις Μπαρμπουνάκης (Θεσ/νίκη) το 2002

Από το οπισθόφυλλο του μυθιστορήματός του-σε δώδεκα κεφάλαια- "Το χαμόγελο του Αγγέλου" σε μετάφραση της Βασιλικής Κοκκίνου, διαβάζουμε: "Οι γυναίκες είναι σαν τις ρίζες του δέντρου, ενώ οι άντρες τα κλαδιά με τα φύλλα. Εκείνες είναι σκοτεινές και τροφοδότρες, εκείνοι είναι περήφανοι και ακατάστατοι. Εκείνες γνωρίζουν τα υγρά μυστικά της γης, εκείνοι ξέρουν το διάστημα και τη δύναμη του ανέμου. Οι πρώτες εισχωρούν βαθιά, οι δεύτεροι ανεβαίνουν ψηλά. Δεν μπορούν λοιπόν ούτε να συμφωνήσουν, ούτε να χωρίσουν χωρίς να μαραθούν" Το βιβλίο αναφέρεται σε δύο φίλους γκαρδιακούς, που περιπλανιούνται στους δρόμους, αναζητώντας το πεπρωμένο τους. Στη διαδρομή αυτή τους περιμένουν πολλές περιπέτειες αλλά και πρόσωπα. Στο δρόμο έχουν ως σύντροφο έναν άγγελο, γεμάτο επιείκεια για τις αδυναμίες των ανθρώπων, που τους προστατεύει όσο μπορεί...

Η τελευταία του έκδοση "Το γέλιο του βατράχου" 

από τις Εκδόσεις Πατάκης, το 2020

Το βιβλίο "Το γέλιο του βατράχου: Ή πώς τα παραμύθια μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή" σε μετάφραση της Λίλης Λαμπρέλλη, αποτελεί ένα είδος αποστάγματος της σχέσης του Ανρί Γκουγκώ με τα λαϊκά παραμύθια. Η δημιουργία του αποτέλεσε ιδέα του συνομιλητή και φίλου του Benoit Chantre, και είναι ουσιαστικά η μεταφορά σε έντυπη μορφή μιας σειράς συζητήσεων που είχαν οι δυο τους, στην προσπάθεια του δεύτερου να κατανοήσει τη χρησιμότητα και τη λειτουργία ενός παμπάλαιου άυλου "υλικού" στις ζωές των ανθρώπων των σύγχρονων καιρών που βιώνουν μικρές ή μεγαλύτερες απειλές από το απροσδιόριστο μέλλον ή το αβέβαιο παρόν. Είναι δομημένο σε δεκατέσσερα κεφάλαια, ανεξάρτητα μεταξύ τους, και διανθισμένο με εξήντα σύντομης μορφής ιστορίες που λειτουργούν επεξηγηματικά και διαφωτιστικά στα λεγόμενα του σημαντικού Γάλλου παραμυθά., που κάποιοι από το χώρο των παραμυθιακών αφηγήσεων τον "γνωρίσαμε" μέσα από την αγάπη της μαθήτριάς του, Λίλης Λαμπρέλλη, ο γράφων από το 2003, στις πρώτες μας επαφές με τη Λίλη, και λίγο μετά όταν πρωτοαγόρασα στο Φεστιβάλ Αφήγησης του Chiny στο Βέλγιο, καλεσμένοι της ίδιας, κάποια βιβλία του.  Άλλοι είχαν την τύχη να τον ανταμώσουν από κοντά σε μια σχετική σεμιναριακή συνάντηση που οργανώθηκε από την ίδια στην Αθήνα, πολύ αργότερα στα 2018.

Η "επαφή" ξαναήρθε μόλις πέρυσι, μέσα από τις επαφές μου στη Νάξο και στο Πήλιο με τον Adrien Lociuro, από τους τελευταίους μαθητές του, όταν τον Σεπτέμβριο του 2023, σε μια διαδικτυακή συνομιλία μας μου έδειξε στο χώρο του σπιτιού του, πίσω του, μια φιγούρα ανθρώπου σκυμμένου πάνω σε ένα γραφείο. "Είναι ο Γκουγκώ, βρέθηκε στις Βρυξέλλες, για το σεμινάριό του και γράφει κάτι" μου είπε σιγανά για να μην τον ενοχλήσει. Το μήνυμά του ήρθε σήμερα το πρωί ως εξής: 

"Γεια σου φίλε. Εχθές τη νύχτα έφυγε από την εδώ ζωή ο Ανρί. Πέρασε από την άλλη μεριά. Η γυναίκα του μάς είπε πως ήτανε πολύ ήρεμος και γαλήνιος, ένιωθε καλά, και χαιρότανε που τα παραμύθια συνεχίζουν το δρόμο τους"."Καλημέρα, φίλε. Η μέρα ανέτειλε σκοτεινή. Λυπάμαι πολύ για την είδηση, χαίρομαι που έφυγε ήρεμος και γαλήνιος. Μακάρι όλοι όσοι ασχολούνται με τα παραμύθια να προσφέρουν τη δική του αγάπη στο είδος και να έχουν τη δική του διαδρομή. Συλλυπητήρια" απάντησα. 

Υπήρξε σίγουρα ένας από τους πιο θερμούς υποστηριχτές της σημαντικότητας των λαϊκών παραμυθιών,  και μαζί με άλλους επανέφερε το ενδιαφέρον ενός υποτιμημένου και παραγνωρισμένου είδους της ανθρώπινης επικοινωνίας και σχέσης στο επίκεντρο της προσοχής

Στην τελευταία του ανάρτηση στη σελίδα του στο Facebook έγραψε, τον Μάρτιο, έγραψε:

Αγαπητοί φίλοι Ήρθαν οι καιροί που οι δρόμοι μας θα χωρίσουν, από δω και πέρα θα πάρω τα μονοπάτια του οικείου, ακολουθώντας την αγάπη των πολύ κοντινών μου ανθρώπων. Αφήνω τον εαυτό μου να ανακαλύπτει κάθε πρωί το απρόβλεπτο· ας με πάει ακόμη παραπέρα προς την επιθυμία και τη δύναμη να πω ναι, να πω όχι, να γελάσω στον ουρανό, ν'ακούσω την τρυφερότητα. Αν θέλετε να με ξαναβρείτε, ξεφυλλίστε τις σελίδες των βιβλίων που έγράψα, σιγοτραγουδήστε τους σκοπούς που τραγούδησα, θα είμαι εκεί όπως με ξέρατε. Όπως δεν ισχυρίστηκα ποτέ ότι ανήκω σε κάποιον, έτσι μην ισχυριστείτε ότι ανήκετε σε μένα. Το είχα σαν μυστική φιλοδοξία τα λόγια μου να σας απελευθερώσουν από αφέντες και εκκλησιές που βαραίνουν τα όνειρά σας. Ας αποχωριστούμε λοιπόν με μια σκέψη του Walt Whitman "Σας προτρέπω να αφήσετε τα πάντα ελεύθερα, όπως εγώ άφησα τα πάντα ελεύθερα. Όποιοι κι αν είστε κρατώντας με τώρα στο χέρι σας, αφήστε με να φύγω και ακολουθήστε το δικό σας δρόμο."

Ευχόμενοι να δούμε στα ελληνικά περισσότερες συλλογές, από την πολύτιμη για τα παραμύθια δουλειά του, Καλό ταξίδι